Marzenia wypisane kredą na murze

Graffiti, które zmienia puste ściany i mury wielkich miast oraz tych mniejszych miasteczek gdzieś na prowincji z dala od neonów aglomeracji, jako upust artystycznych potrzeb lub krzyk buntu, na stałe wrysowało się w urbanistyczny pejzaż, niezależnie od kraju czy kontynentu. Jednak zebrane w jednym miejscu, spisane kolorową kredą myśli przechodniów, łączące życie i to, co chcą z tym życiem zrobić, przykuwają uwagę i zachęcają do chwycenia za kredę, aby wziąć udział w eksperymencie. Przechodnie opowiadają swoje plany, marzenia i troski i porównują z innymi, by znaleźć wspólny mianownik, lub przeciwnie – zdać sobie sprawę z tego, jak bardzo się różnią. Co chcesz zrobić, czego nie zrobić, do czego nie dopuścić, do czego doprowadzić przed swoim dniem ostatecznym? Przed takimi i innymi pytaniami stają ci, którzy zetkną się z akcją „Before I Die I Want to…” (Zanim umrę, chcę…”).

W 2009 roku artystka i performerka Candy Chang z Nowego Orleanu straciła nagle matkę. Pojawiające się myśli o śmierci i końcu postanowiła autoterapeutycznie włożyć w ramy kontekstu społecznego, zaprosić swoich sąsiadów, najbliższe otoczenie, ludzi, których mija codziennie i nic o nich w zasadzie nie wie,  do podzielenia się swoimi pragnieniami, nadziejami i obawami.

W 2011 roku artystka z pomocą kilku przyjaciół, uzyskując wcześniej stosowne przyzwolenie od zarządców nieruchomości i władz miasta (akcja od początku prowadzona jest legalnie), zamieniła smętną ścianę opuszczonego domu w swoim sąsiedztwie w Nowym Orleanie, w olbrzymią tablicę, na której z wykorzystaniem matrycy postawiła „pieczątki” o treści „Zanim umrę chcę _”, niemo nakłaniając przechodniów o złapanie kredy czekającej obok muru i spontaniczne dopisanie własnej treści. W ten sposób szara ściana zamieniła się, dość niespodziewanie dla samej autorki projektu, już w ciągu pierwszych kilku godzin w kolorowe zwierciadło lokalnej społeczności. Odpowiedzi, które Chang wyłapała z barwnego labiryntu wpisów, na równi rozśmieszyły ją („Zanim umrę, chcę być sądzony za piractwo”), dodały otuchy i złagodziły ból po stracie, jak i wzruszyły („Zanim umrę, chcę odmienić czyjeś życie”). Dla jednych istotną rzeczą było nauczenie się języka francuskiego, dla innych poznanie istoty wszechświata, dla jeszcze innych wygranie z rakiem. Małe i duże umiejętności, śmiałe marzenia i proste potrzeby, wszystko zgromadzone na jednej, wielkiej ścianie, mijanej gdzieś po drodze.

Wieść o żywej tablicy w Stanach Zjednoczonych rozniosła się błyskawicznie na cały świat, co stało się impulsem do przygotowania przez inicjatorów akcji tzw. „Before I Die toolkit” (pakiet narzędzi do projektu „Zanim umrę…”) wraz z instrukcją stworzenia repliki tablicy (oczywiście włożonej w lokalny kontekst) w dowolnym miejscu na świecie. Projekt lokalny o intymnych wręcz, osobistych proweniencjach, bardzo szybko rozwinął się w projekt globalny. Podobne tablice pojawiły się zatem wkrótce we własnych wersjach językowych w Kazachstanie, Południowej Afryce, Japonii, Argentynie i w 30 innych krajach. Co ważne, niektóre ściany są wykorzystywane jako „płótno” dla eksperymentu społecznego czasowo, stąd jeśli znajduje się nabywca nieruchomości lub plan jej zagospodarowania, tablice wraz z wpisami znikają, niejako umierają (są odklejane od ściany), co koresponduje z duchem przedsięwzięcia Chang. Jednak nigdy do końca nie giną, gdyż część wpisów z różnych miejsc z całego świata zostaje przeniesiona na stronę internetową projektu beforeidie.cc, gdzie są one pogrupowane lokalizacyjnie, i gdzie można również znaleźć porady oraz zakupić wspomniany pakiet z gotowymi matrycami (lub ściągnąć darmową wersję instruktażu). Aby uzyskać więcej informacji i obejrzeć bogate fotogalerie, można również odwiedzić profil akcji na Facebooku.

Projekt ma pozwalać spojrzeć na swoich sąsiadów czy mieszkańców swojego miasta inaczej, być może poczuć się mniej samotnym – każdy przechodzień niesie ze sobą swoją własną historię, którą opowiada nawet przy pomocy jednego słowa. Akcja ma wydobywać kreatywność, czasem współczucie, czasem uśmiech, cały wachlarz różnorodnych emocji, które mogą natchnąć do działania i zmienić życie na lepsze.

Sylwia Zajdel

Nazwa projektu: Before I Die

Zasięg: USA

Autor: Candy Chang

Data: 2011