Ufamy nauce i do naukowców zwracamy się w czasie chaosu informacyjnego

Naukowcy są dla Polaków najbardziej wiarygodnym źródłem informacji o nauce, podobnie inżynierowie i dokumentaliści – tak twierdzi 80 proc. badanych. Newsy naukowe są z kolei tematem, który w obiegu informacji budzi największe zaufanie. Najnowsze wyniki badania State of Science Index przypominają o roli, jaką osiągnięcia naukowców odgrywają w naszym życiu.

Trzeba działać, aby nauka pozostała ważna i istotna dla społeczeństwa, musimy walczyć z barierami narzuconymi przez uprzedzenia, wzmocnić przekaz od naukowców w mediach i wspierać różnorodne źródła pozyskiwania talentów dla przyszłych pokoleń naukowców – mówią twórcy badania State of Science Index. Od 5 lat firma 3M monitoruje podejście Polaków do osiągnięć nauki i pracy naukowców. Badanie jest realizowane w Polsce na reprezentatywnej grupie osób (N=1003, 18+) za pomocą ankiety online. Podobnie w 16 innych krajach, w tym w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Włoszech czy Francji. Badanie realizuje firma Ipsos.

W Polsce zaufanie do nauki (88 proc.) i naukowców (83 proc.) pozostaje na wysokim poziomie. Z kolei sceptycyzm wobec informacji naukowych jest w naszym społeczeństwie nadal stosunkowo niski (23 proc.). Dla porównania w Wielkiej Brytanii wynosi 25 proc., w Niemczech 27 proc., w Australii 32 proc., a w Stanach Zjednoczonych aż 34 proc. Polacy zapytani o to, komu najbardziej ufają, gdy słyszą o doniesieniach ze świata nauki, wskazują na naukowców, inżynierów i dokumentalistów (80 proc.) oraz lekarzy (72 proc.). Najbardziej sceptycznie są nastawieni, gdy informacje te płyną od celebrytów (87 proc.), polityków (85 proc.) i z mediów społecznościowych (77 proc.). Choć rzadko myślimy o wpływie nauki na codzienne życie (18 proc. – „myślę często”, 65 proc. – „myślę czasami”, 17 proc. – „w ogóle nie myślę”), bronimy jej, gdy ktoś ją kwestionuje (73 proc.). Co ważne, 72 proc. badanych chciałoby wiedzieć więcej o prowadzonych przez naukowców badaniach od nich samych.

Bez aktywności naukowców, którzy angażują się w obieg informacji i debatę publiczną, nie mielibyśmy dostępu do rzetelnej wiedzy naukowej – mówi Małgorzata Golatowska, ekspertka od komunikacji w 3M. – Dlatego tak ważne jest docenianie badaczy, którzy stoją na linii frontu, szczególnie w takich okresach jak kryzysy zdrowia publicznego. Musimy cały czas zachęcać kolejnych badaczy do dzielenia się wiedzą o ważnych dla ludzi osiągnięciach.

Niezależnie od tematu badani podzielają opinię, że w mediach społecznościowych (73 proc.) i w mediach tradycyjnych (72 proc.) rozprzestrzeniane są nieprawdziwe lub niedokładne informacje, które celowo mają wpływać na opinie odbiorców. Niewielu badanych w pełni ufa przekazywanym wiadomościom i to niezależnie od tematu. Równocześnie wyższe jest całkowite zaufanie do wiadomości o nauce (92 proc.) niż do wiadomości o finansach i ekonomii (75 proc.) czy zdrowiu (82 proc.). Wybór źródła informacji również ma znaczenie i może podważać zaufanie do nauki. Ponad połowa ankietowanych (58 proc.) ufa faktom naukowym podawanym w mediach tradycyjnych, czyli w prasie, radiu, telewizji i serwisach internetowych, ale mniej niż jedna czwarta w fakty naukowe publikowane w mediach społecznościowych (23 proc.).

image by National Cancer Institute

Nauka coraz bardziej wpływa na nasze życie – mówi Radosław Kaskiewicz, który zarządza 3M w Polsce. – Taki jest kierunek rozwoju cywilizacji, którego nie jesteśmy w stanie powstrzymać. Kluczowy jest zatem sposób, w jaki mówimy o osiągnięciach nauki, ale też czujność i uważność podczas przyswajania i przetwarzania informacji – dodaje.

Zdaniem trzech czwartych respondentów (76 proc.) nieufność wobec informacji ze świata nauki, które są nam przekazywane przez media, pociągnie za sobą negatywne konsekwencje – od większych podziałów w społeczeństwie (59 proc.), większej liczby kryzysów zdrowia publicznego (55 proc.), po zwiększenie dotkliwości skutków zmian klimatu (46 proc.).

Najnowsze dane pokazują niestety, że spada uznanie dla nauki. Na pytanie, jak ważna jest nauka w codziennym życiu, tylko 44 proc. Polaków odpowiada, że bardzo ważna. To o 10 pp. mniej niż w czasie intensywnej walki z koronawirusem. Z kolei aż jedna trzecia badanych (33 proc.) mówi, że gdyby nauka nie istniała, codzienne życie nie różniłoby się specjalnie od tego, jak wygląda obecnie. W szczycie pandemii odsetek osób, które tak twierdziły, był znacznie mniejszy – wynosił 25 proc.

Nauka jest częścią naszej codzienności – podkreśla Radosław Kaskiewicz. – Nie pozostaje w laboratorium, a tworzy nasze życie i nasze otoczenie. Nauka to przecież technologia, a więc cała elektronika, z której korzystamy, samochody, samoloty. Otaczają nas niezliczone rozwiązania, na które już nawet nie zwracamy uwagi, bo tak do nich przywykliśmy. Nie byłoby ich jednak w naszym życiu, gdyby nie ciężka praca naukowców.

3M to firma, która wyrosła z nauk ścisłych. Została założona w 1902 roku jako Minnesota Mining and Manufacturing Company. W 1921 roku 3M opatentowała pierwszy na świecie wodoodporny papier ścierny, a w 1969 roku Neil Armstrong dotknął Księżyca podeszwą wykonaną z materiału wyprodukowanego przez tę firmę. Dziś 3M posiada niemal 120 tys. patentów i ponad 55 tys. produktów poprawiających jakość naszego życia.