Dodanie odpowiedniej argumentacji do komunikatów ostrzegawczych, informujących o zagrożeniu, zwiększa motywację odbiorców do podjęcia działań ochronnych. Z jednym jednak wyjątkiem – sam argument o zwiększonym prawdopodobieństwie wystąpienia zagrożenia może być nieskuteczny. Z  kolei wykorzystanie technologii 3D do wizualizacji zagrożeń naturalnych pozwala ukazać ich rzeczywistą skalę. To z kolei motywuje ludzi do przestrzegania instrukcji na wypadek takich sytuacji.

Badacze z Laboratorium Interaktywnych Technologii w Ośrodku Przetwarzania Informacji (OPI) zrealizowali badanie dotyczące skuteczności komunikatów, które miały na celu przestrzegać ludzi przed powodzią. W eksperymencie uczestniczyło 720 osób (18-65 lat). Byli to mieszkańcy terenów zagrożonych podtopieniami bądź powodzią, którzy sami nigdy bezpośrednio nie doświadczyli skutków tego typu katastrofy naturalnej. Badanych podzielono losowo na sześć grup, którym prezentowano komunikaty ostrzegawcze. Komunikaty oglądane przez daną grupę różniły się sposobem, w jaki argumentowano potrzebę wykonywania działań ochronnych. Komunikat trwał niespełna 3 minuty i został podzielony na dwie części. W pierwszej części wszystkie grupy jednakowo informowano o zagrożeniu powodziowym i rekomendowanych działaniach w takiej sytuacji. Informacja o zlecanych czynnościach była przekazywana werbalnie i wspierana wizualnie poprzez odpowiednie animacje. Natomiast w drugiej części komunikatu, badacze OPI starali się oddziaływać na przekonania poszczególnych osób, kładąc nacisk na jeden z pięciu czynników powiązanych z chęcią podjęcia działań ochronnych – przy pomocy wizualizacji 3D i fragmentu odpowiedniej narracji. Badanie oparto na Protection Motivation Theory, tzw. PMT, która zakłada, że zachowanie człowieka zależy głównie od dwóch procesów – oceny zagrożenia i umiejętności radzenia sobie z nim. To one decydują o zakresie podjętych działań ochronnych. W obszarze oceny zagrożenia teoria wskazuje na trzy elementy: ocenę szans na wystąpienie zagrożenia, spostrzeganą powagę zagrożenia oraz strach, który jest wypadkową dwóch wcześniejszych elementów. Natomiast, w przypadku radzenia sobie z zagrożeniem badano trzy czynniki: spostrzeganą skuteczność rekomendowanych działań, własną skuteczność i spostrzegane koszty.

image by mokee81 on iStock

–Wyniki badania potwierdziły przypuszczenie, że zobrazowanie skali zagrożenia, jakie niesie ze sobą powódź, za pomocą technologii 3D, zwiększa motywację ludzi do przestrzegania instrukcji w przypadku takich sytuacji. Dlatego postanowiono poszerzyć spektrum badań – mówi dr inż. Jarosław Protasiewicz, dyrektor Ośrodka Przetwarzania Informacji. – Katastrofy naturalne są coraz częstsze, więc warto wykorzystać wszystkie sposoby ostrzegania, aby jak najlepiej chronić zdrowie i życie ludzi. Potencjał, jaki tkwi w nowoczesnych technologiach cyfrowych w tym zakresie, jest ogromny. Możliwe, że za kilka lat popularne alerty RCB będą wyglądały zupełnie inaczej.

Jednak nie wszystkie rodzaje argumentów okazały się skuteczne – argumentacja odnosząca się do zwiększonego prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia, nie przyniosła oczekiwanego wzrostu motywacji. – Nasze ostatnie badanie potwierdziło, że w komunikowaniu zagrożeń warto zastosować inną argumentację niż tylko odnoszącą się do wzrostu szans wystąpienia zagrożenia. Ten czynnik nie zwiększał motywacji ludzi po podjęcia właściwych działań – mówi dr Grzegorz Banerski, adiunkt z Laboratorium Interaktywnych Technologii w Ośrodku Przetwarzania Informacji. – Istotna jest także emocjonalna ocena zagrożenia. Ma ona bezpośredni wpływ na proces oceny radzenia sobie w sytuacji katastrofy naturalnej. Komunikat wzbudzający emocje ma dodatkową siłę perswazji –  np. taki, w którym pokazuje się skalę zniszczeń, jakie może spowodować powódź. Oczywiście pod warunkiem, jeśli w tym samym czasie poinformujemy ludzi, jak należy chronić siebie i najbliższych w takiej sytuacji. W innym wypadku, samo przestraszenie nie przyniosłoby oczekiwanego skutku, gdyż dodatkowo zwiększając poziom stresu, moglibyśmy spowodować niepotrzebną panikę – dodaje dr G. Banerski.

Ponadto eksperci OPI odkryli ciekawą zależność. Okazuje się, że zwiększenie poziomu wiedzy przyczynia się do wzrostu motywacji do wykonania zalecanych działań. Krótko mówiąc, komunikat, który edukuje, wspomaga motywację do podjęcia działań ochronnych. Tym samym, ludzie z większym poziomem wiedzy będą chętniej wykonywać zalecenia przekazywane za pośrednictwem komunikatu, co zwiększa ich bezpieczeństwo w sytuacji wystąpienia katastrofy naturalnej. Badacze OPI wykazali także, że dodanie argumentacji wykorzystującej animacje 3D nie zmniejszało liczby zapamiętywanych zaleceń przekazywanych przy pomocy takiego komunikatu. Obawiano się bowiem, że animacje spowodują dodatkowe obciążenie poznawcze w wyniku czego ludzie będą gorzej zapamiętywać zalecenia.

Najnowszy odcinek Akademii OPI PIB, gdzie znalazło się więcej informacji na temat badania, można obejrzeć poniżej:

Badanie przeprowadził zespół badawczy w składzie: dr Grzegorz Banerski i dr Katarzyna Abramczuk.