Filary życiowe młodzieży. Wnioski z badania dla Politechniki Wrocławskiej

Dla młodych ludzi najważniejsza jest rodzina – takie wnioski płyną z badania przeprowadzonego na zlecenie Politechniki Wrocławskiej przez Instytut Badawczy IPC. Silna więź z bliskimi istotnie wpływa na pozostałe obszary życiowe i codzienne decyzje młodzieży. Jakie inne aspekty są dla nich kluczowe? Wyniki badania zebrane w raporcie „Skok w dorosłość” rzucają nowe światło na priorytety młodego pokolenia.

Uczniów starszych klas szkół średnich zapytano między innymi „Co jest dla ciebie ważne w życiu?”. W swoich odpowiedziach aż 8 na 10 respondentów wskazało, że rodzina. Tak silne więzi z domem i osobami z najbliższego otoczenia rzadko przypisuje się młodym ludziom. Z czego wynika ten nieoczywisty zwrot w kierunku rodziny? – Relacje młodzieży są bardzo silnie uwarunkowane doświadczeniem pandemii, edukacji zdalnej, odcięcia od innych młodych ludzi. W tych nowych i niepewnych okolicznościach rodzina stała się dla młodych ludzi „zapleczem emocjonalnym” – jednym z nielicznych znanych i bezpiecznych środowisk. Relacje między bliskimi są przewidywalne, stanowiąc dla uczniów istotne źródło zasobów i wsparcia – wyjaśnia dr Anna Borkowska, psycholożka, wicedyrektorka Centrum Doskonałości Dydaktycznej Politechniki Wrocławskiej.

Najbliżsi są nie tylko wartością w życiu młodych, ale również najważniejszym wsparciem i pierwszym wyborem w sytuacjach problemowych. Według raportu „Skok w dorosłość”  młodzież szuka pomocy w pierwszej kolejności u rodziców, a w drugiej – u przyjaciół. Inne, niedawne badania pokolenia Z potwierdzają ten kierunek. Analogiczne wartości i scenariusze zachowań dominowały m.in. w raporcie Uniwersytetu Warszawskiego („Polityczny portret młodych Polaków”, Adam Kądziela, 2023) oraz w publikacji „Młode głowy. Otwarcie o zdrowiu psychicznym” (Fundacja UNAWEZA, 2023).

Oprócz rodziców i przyjaciół, wsparciem dla uczniów są także partnerzy/partnerki, z kolei 4 na 10 uczestników badania Politechniki Wrocławskiej może polegać na rodzeństwie i dalszych osobach z rodziny. Widać wyraźnie, że młodzi o wiele rzadziej szukają pomocy u osób spoza najbliższego kręgu, takich jak psycholodzy, nauczyciele czy duchowni. Każda z tych grup jest źródłem wsparcia dla mniej niż 10% badanych.

Trzeba jednak pamiętać, że gdy uczniowie stawiają na czele swoich wartości rodzinę, mogą też mieć na myśli tę, którą dopiero założą. Chcą przejść przez życie otoczeni najbliższymi, którzy ich wspierają i są dla nich ważni. Co ciekawe – jest to dla uczniów ważniejsze niż kariera zawodowa czy odnoszenie w życiu sukcesów. – Badani postrzegają rodzinę jako strukturę najbliższych osób, również w kontekście tworzenia w przyszłości związku i ewentualnego posiadania dzieci. W świecie zdominowanym przez technologię nadal stawiamy przede wszystkim na bliskość z drugą osobą. Interpretuję te wyniki jako bardzo naturalne i myślę, że podobnych odpowiedzi udzieliłyby zarówno poprzednie, jak i kolejne pokolenia. Póki bowiem cechujemy się naturą ludzką i każdy z nas jest „zwierzęciem społecznym”, to relacje są dla nas najważniejsze – podkreśla prof. Joanna Rymaszewska, psychiatra, kierowniczka Katedry Neuronauki Klinicznej na Wydziale Medycznym Politechniki Wrocławskiej.

Duże znaczenie więzi międzyludzkich w życiu młodzieży widać także w odpowiedziach na pytanie o wyznawane wartości. Dominuje tu uczciwość i prawość, a na drugim miejscu są dobre relacje z innymi. Wysoko na liście plasują się również życzliwość oraz empatia. Wśród najważniejszych obszarów w życiu ponad połowa młodych ludzi wymieniła na drugim miejscu zdrowie fizyczne i psychiczne. Zdaniem uczniów jest to fundament, który pozwala na realizację innych życiowych aspiracji. Dlatego uważają work-life balance za niezbędny warunek swojej zawodowej aktywności. Dla wielu uczniów istotny jest postęp i poczucie, że nie stoi się w miejscu, aby uniknąć życiowej stagnacji. Podkreślają zatem potrzebę ciągłego rozwoju osobistego, który stawiają na liście priorytetów ponad karierą oraz sukcesem zawodowym. – Widzimy, jak w ostatnich latach zmienia się definicja dobrej pracy. Młodzi ludzie nie szukają już posady, która w przewidywalnej perspektywie przyniesie im duże pieniądze. Wybierają natomiast taką ścieżkę zawodową, która da im czas na samorealizację oraz pozwoli spędzać dużo czasu z rodziną i przyjaciółmi – zauważa prof. Kamil Staniec, prorektor ds. kształcenia Politechniki Wrocławskiej.

Według raportu „Skok w dorosłość” uczniowie są świadomi, że aktualnie stoją na progu dorosłości i niebawem zaczną samodzielnie stanowić o swoim życiu i swojej ścieżce. Czy już wiedzą, czego chcą od życia? Znajdują się teraz w momencie weryfikacji – zarówno własnych wyobrażeń, jak i ambicji swoich rodziców. – Mówiąc o młodzieży, tak naprawdę mówimy o nas – dorosłych, o szkołach i całym systemie edukacji, o wartościach i o naszej kulturze. To my kształtujemy młodych ludzi, więc warto się zastanowić, jak ich wychowujemy. Do czego przygotowujemy, a od czego odcinamy, choć lubimy ich krytykować jako „płatki śniegu”. Uczniowie pod koniec szkoły średniej są grupą pełną potencjału, ale nie ułatwiamy im wejścia w dorosłość. Do momentu matury system ich nie wspiera w budowaniu i eksplorowaniu świata. Brakuje instytucjonalnych, systemowych obszarów, do których młodzi byliby angażowani, a ich potencjał – wykorzystywany – podsumowuje dr Anna Borkowska.

Wybrane dane z badania:

Co jest dla Ciebie ważne w życiu?
Najczęstsze odpowiedzi:

• rodzina – 80,4%
• zdrowie i dobre samopoczucie – 54,8
• przyjaciele – 54,2%
• rozwój osobisty (samorealizacja) – 49,1%
• kariera (sukces zawodowy) – 38%

Kto jest dla Ciebie głównym źródłem wsparcia?
Najczęstsze odpowiedzi:

• rodzice – 62,4%
• przyjaciele i znajomi – 54,1%
• partner/partnerka – 51,5%
• rodzeństwo lub inne osoby z rodziny – 38,3%

Jakimi wartościami kierujesz się na co dzień?
Najczęstsze odpowiedzi:

• uczciwość i prawość – 49,7%
• dobre relacje z ludźmi – 47,7%
• życzliwość – 46,4%
• odpowiedzialność – 42,3%
• empatia – 37,8%

 O badaniu
Badanie zlecone przez Politechnikę Wrocławską przeprowadzono w marcu i kwietniu 2024 r. Badanie miało dwie części:

• ilościową – kwestionariusz elektroniczny, który wypełniło 1 060 osób (grupa reprezentatywna m.in. pod względem płci i miejsca zamieszkania),
• jakościową – wywiady grupowe w ośmiu grupach fokusowych złożonych z 64 uczniów liceum (z klas III i IV) oraz technikum (z klas IV i V).

Szczegółowe wyniki badania znajdują się w raporcie „Skok w dorosłość”. Publikacja jest dostępna w wersji elektronicznej na stronie wroclaw.tech/skok-w-doroslosc.

oprac: Dorota Chrobak