Zobacz człowieka. Zatrzymaj stygmatyzację!

Wyniki badań[1] jasno wskazują: choroby psychiczne wzbudzają w nas obawy i są postrzegane jako wstydliwe. Osoby doświadczające zaburzeń i chorób psychicznych są gorzej traktowane w pracy bądź sferze poszanowania godności osobistej. Kampania edukacyjno-informacyjna „Zobacz człowieka. Zatrzymaj stygmatyzację!” chce to zmienić. Ma na celu przeciwdziałanie stygmatyzacji oraz autostygmatyzacji osób doświadczających zaburzeń psychicznych. 10 października obchodzimy Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego.

Wiedług połowy respondentów osoby chorujące psychiczne są traktowane gorzej niż inni, przede wszystkim w sferze pracy (54%) i poszanowania godności osobistej (45%). Dwie trzecie badanych (66%) uznaje choroby psychiczne za wstydliwe.

Mimo, że ponad dwie trzecie respondentów (69%) jest zdania, że osoba chorująca psychicznie ma szansę na wyzdrowienie, to jednocześnie sytuacja, gdy ktoś chorujący psychicznie w przeszłości miałby być opiekunem ich dziecka wzbudza aż w połowie (49%) badanych obawę.

W efekcie, osoby doświadczające zaburzeń i chorób psychicznych stają się obiektem stygmatyzacji – coraz bardziej powszechnego zjawiska, które łączy się z uprzedmiotowieniem i dehumanizacją osoby jej doświadczającej. Stygmatyzacja redukuje człowieka do choroby psychicznej i pozbawia go innych atrybutów człowieczeństwa.

Celem pierwszej w Polsce tak dużej kampanii poświęconej stygmatyzacji i autostygmatyzacji osób w kryzysie psychicznym jest zdefiniowanie pojęcia stygmatyzacji oraz zaprezentowanie właściwej postawy wobec tego zjawiska. Postawy wspierania, a nie osądzania. Otwartości i uwrażliwienia na osoby w kryzysie psychicznym, a także ich bliskich.

„Sądziłem, że wydziwiasz, gwiazdorzysz”. „Sądziłam, że to sobie wszystko wymyśliłaś” – przyznają mężczyzna i kobieta w spotach kampanii „Zobacz człowieka”. Zdarzyło im się stygmatyzować osoby w kryzysie psychicznym znajdujące się w ich najbliższym otoczeniu. „Nie osądzaj. Wspieraj osoby w kryzysie psychicznym” – apelują ambasadorzy akcji, Sebastian Karpiel-Bułecka i Julia Wróblewska.

W kampanii wykorzystano dwuznaczność zwrotu „Sądziłem, że…”, rozumianego jako: wydawało mi się, bo nie wiedziałem i nie rozumiałem – a z drugiej strony – bardzo często oznaczającego wydanie wyroku, skazanie na cierpienie, ból, izolację i odrzucenie.

Komunikat skierowany jest do tych, którym zdarzyło się stygmatyzować osoby z problemami zdrowia psychicznego. Otrzymują czytelny przekaz – czas to „sądzenie” zmienić,  bo już „wydawać się” nie będzie. Kampania podpowiada, by nie patrzeć przez pryzmat choroby. Zamiast tego zajrzeć do środka i dzięki temu – zobaczyć człowieka. Hasło „Zobacz człowieka” jest jednocześnie adresem strony: www.zobaczczlowieka.pl, dzięki której wszyscy zainteresowani mogą poszerzyć swoją wiedzę na temat stygmatyzacji.

Głównymi ambasadorami akcji w jej pierwszej odsłonie są Sebastian Karpiel-Bułecka oraz Julia Wróblewska. Oprócz tego kampanię wesprą swoimi historiami inne znane osoby, które wezmą udział w filmach edukacyjnych. Materiały będą stopniowo publikowane na stronie internetowej projektu. Ambasadorzy w szczerych rozmowach opowiedzą, co czuje osoba stygmatyzowana i co można oraz należy zrobić, aby stygmatyzację zatrzymać. W ten sposób kampania oddaje głos największym ekspertom – osobom dotkniętym stygmatyzacją. Oprócz tego przygotowane zostaną filmy edukacyjne, w których temat zostanie zaprezentowany od strony naukowej.

Kampania skierowana jest do całego społeczeństwa, a przede wszystkim młodzieży i młodych dorosłych w wieku 16-30 lat, a także mężczyzn w wieku 30-45 lat, ze szczególnym uwzględnieniem osób zamieszkujących mniejsze miejscowości, poniżej 5 tys. mieszkańców.

[1] Sondaż na reprezentatywnej próbie losowo-kwotowej, zrealizowany w sierpniu 2022 r. na zlecenie Ministerstwa Zdrowia (Ogólnopolski Panel Badawczy Ariadna, metoda: CAWI, N=1311)