Polonez na Krajowej liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego

29 kwietnia obchodzimy Międzynarodowy Dzień Tańca. Narodowy Instytut Dziedzictwa, który wspiera ochronę i opiekę nad zabytkami, dba również o zachowanie tradycji polskich tańców. Jeden z nich – Polonez – został wpisany na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Polonez to jeden z najpopularniejszych, a zarazem najstarszych tańców narodowych, których korzeni należy się dopatrywać już we wczesnych czasach starosłowiańskich. Pierwszymi tancerzami poloneza była ludność zamieszkująca tereny wiejskie, gdzie był tańczony podczas obrzędów weselnych. Podstawowym ruchem jest chód, składający się z trzech spokojnych kroków, przy których pierwszy z nich akcentuje się delikatnym „dygnięciem”. Powaga i dostojność Poloneza wyniosła go z wiejskich wesel, przez podwórza szlacheckie aż do królewskich dworów, dzięki którym zdobył sławę również poza granicami kraju.

Polonez osiągnął swoją największa popularność w drugiej połowie XVIII wieku oraz na początku XIX wieku – podkreśla dr hab. Katarzyna Zalasińska, dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa. – Stanowił on wówczas najpopularniejszy taniec towarzyski i na ten okres przypada czas jego najdynamiczniejszego rozwoju, w tym również w znaczeniu muzycznym. W tym czasie był tańczony przez przedstawicieli każdej warstwy społecznej, a także stanowił jeden z obligatoryjnych przedmiotów współczesnego systemu edukacji.

Warto podkreślić, że wokalna forma poloneza zachowała się w tradycyjnych kolędach jak np. Dzisiaj w Betlejem, W żłobie leży czy Bóg się rodzi. Obecnie to właśnie Polonez jest najczęściej tańczonym i uczonym w szkołach tańcem narodowym, który podobnie jak dawniej otwiera liczne uroczystości jak np. szkolne studniówki – symbol wejścia w dorosłe życie. Polonez, jako jedyny polski taniec narodowy, został również wpisany na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego została uruchomiona w Polsce w 2013 roku. Stanowi inwentarz praktyk kulturowych, odpowiadających definicji niematerialnego dziedzictwa według Konwencji UNESCO. Narodowy Instytut Dziedzictwa wspiera depozytariuszy przy tworzeniu wniosków, prowadzi ich nabór a także dokonuje formalnej oceny. Zgłoszeń na listę dokonują same społeczności, które kultywują dany element dziedzictwa i pragną go chronić.

Do końca 2021 roku na liście znalazło się 55 zjawisk zarówno o charakterze lokalnym – reprezentowanych przez niewielkie środowiska, np. tradycyjna technika ludwisarska stosowana w ludwisarni Felczyńskich w Taciszowie, Krzyżoki w Borkach Małych czy Snutka Golińska; regionalnym – obejmujących tradycje popularne na większym terenie, np. wycinankarstwo kurpiowskie z Puszczy Zielonej, kroszonkarstwo opolskie, Barbórka górników węgla kamiennego na Górnym Śląsku; jak i ogólnopolskim – np. plecionkarstwo czy Polonez – taniec polski.