Spisek projektantów, którzy postarzają produkty

Śmieci mogą powiedzieć o człowieku wszystko. Dlatego Cosima Dannoritzer opowiada o śmieciach.

Cosima Dannoritzer urodziła się w Berlinie, mieszka w Barcelonie. Mówi płynnie po niemiecku, angielsku, francusku, hiszpańsku i katalońsku. Jej ostatni film pt. „Comprar, tirar, comprar“ (Kupować, wyrzucać, kupować) zdobył m.in. nagrodę główną hiszpańskiej Akademii Telewizyjnej za najlepszy dokument w 2011 roku oraz kilka nagród na festiwalach filmów dokumentalnych w Chinach. (W Polsce emitowała go stacja TVN CNBC w ramach cyklu „Zrozumieć świat”).

„Comprar, tirar, comprar“ to jedna z pierwszych prób zbadania i udokumentowania idei „planowanego postarzania produktu“, leżącej u źródła gigantycznej ilości śmieci, z którymi borykają się społeczeństwa na całym świecie.

– „Planowane postarzanie“ to jedna z tych tajemniczych teorii, o których szeptano nieśmiało to tu, to tam, ale nikt nie wiedział na pewno, czy to prawda czy nie. Zgodnie z tą teorią, począwszy od lat 50tych XX wieku, w designie obowiązuje świadoma tendencja do projektowania produktów o niskiej trwałości, po to by psuły się szybko i by można było produkować ich coraz więcej. – wyjaśnia Cosima Dannoritzer.

Stuletnia żarówka

Jedną z głównych bohaterek „Comprar, tirar, comprar“ jest żarówka, która świeci nieprzerwanie od 1901 roku, w budynku straży pożarnej w Livermore (w Californii) w USA. Przeżyła już dwie kamery. Zaprojektowano ją i wykonano zanim jeszcze idea „planowanego postarzania produktu“ weszła w życie. Właśnie żarówki były, jak się okazało, pierwszymi ofiarami planowanego postarzania produktu. – W 1924 roku, w Wigilię w Genewie założono pierwszy międzynarodowy kartel, którego celem była kontrola produkcji żarówek na całym świecie. To właśnie decyzją kartelu zrzeszającego producentów żarowek z całego świata ograniczono ich wytrzymałość do tysiąca godzin. Nawet jeśli kolejne wynalazki przynosiły żarówki zdolne pracować setki tysięcy godzin. – opowiada w filmie Marek Krajewski, polski socjolog z Uniwersytetu Bauhaus.

– Problem większej ilości śmieci postrzegano jedynie w kontekście higieny i estetyki – komentuje Cosima Dannoritzer.  

Czas wolny zamiast pieniędzy

„Comprar, tirar, comprar“ nie tylko udowadnia, że „planowane postarzanie produktu“ jest standardem także dzisiaj, ale proponuje rozwiązania. Jedno z nich to włączenie w koszty produkcji określonych dóbr, m.in. związanych z nią kosztów transportu, czyli urealnienie ich wartości. Sumując nakłady finansowe potrzebne do wyprodukowania wielu przedmiotów, byłyby one 30 razy droższe, w związku z czym, trzeba by je zaprojektować tak, by były świetnej jakości. Inne rozwiązanie to pomysł realizowany już np. w Szwajcarii – produkcja wyłącznie w oparciu o surowce biodegradalne, całkowite wyeliminowanie toksyn. I do tego – przewartościowanie stylu życia.

– Mam w Barcelonie znajomych, którzy całe życie dużo pracowali aby kupić sobie mieszkanie. Kiedy udało im się to, otoczenie sądziło, że je wynajmą i zainwestują w kolejne. Tymczasem wszystkie te trzy pary zamieszkały w swoim nowym mieszkaniu i zamiast pracować przez 6 dni w tygodniu zaczęli pracować przez 3. Czas wolny, rozwijanie zainteresowań okazał się największą wartością. – mówi Cosima Dannoritzer.

Sekrety i kłamstwa

„Comprar, tirar, comprar“ to trzeci film reżyserki poświęcony śmieciom. Wcześniejszy „Electronic amnesia“ (2006) opowiada o tym, jak starzejące się z roku na rok nośniki informacji zagrażają przetrwaniu ludzkich wspomnień i tym samym, współczesnej historii. – Mój bohater, ojciec chłopaka, który zginął tragicznie, ma problem z obejrzeniem filmów z jego dzieciństwa, bo kasety na których były nagrane wyszły lata temu z użycia. W perspektywie nastu lat to może żaden problem, ale inaczej jeśli te same kasety ktoś będzie chciał obejrzeć za 100 lat. Historia XX wieku, w przeciwieństwie do wieków wcześniejszych, gdy ją spisywano, nagrana jest na nośnikach, które za jakiś czas będzie można odczytać tylko w instytutach naukowych albo i nie. – mówi Cosima Dannoritzer.

Film „If rubbish could speak“ (2003) to natomiast analiza mieszkańców współczesnej Barcelony z perspektywy gospodarki śmieciami.

–  Musimy być ostrożni wyrzucając śmieci ponieważ za tysiąc lat paleontolodzy, archeologowie i antropolodzy mogą wyczytać z nich nasze największe sekrety – mówi w filmie naukowiec z Uniwersytetu w Barcelonie.
Paulina Wajszczak

Nazwa projektu:
„Comprar, tirar, comprar“

Zasięg: 
Hiszpania

Autorzy: 
Cosima Dannoritzer

Data:
2003 – 2012