Należy spożyć, czy najlepiej spożyć? O co chodzi z datami ważności

Jedną z głównych przyczyn marnowania żywności przez konsumentów w Polsce jest przeoczenie terminu ważności. Ponad 42% Polaków przyznaje, że go przegapia. Jednocześnie aż 64% nie jest pewna lub niewłaściwie interpretuje daty wydrukowane na opakowaniach produktów.

Konsumenci przyzwyczaili się traktować termin przydatności do spożycia (TPS) i datę minimalnej trwałości (DMT) jako tożsame, choć różnica między nimi jest znacząca:

• Umieszczone na etykietach „najlepiej spożyć przed”, czyli tzw. data minimalnej trwałości (DMT), np. na mące, kaszach, oleju, makaronie itp., oznacza, że produkty te najlepiej zjeść przed wspomnianą datą, ale nic się nie stanie, jeśli zjemy je po jej upłynięciu, pod warunkiem, że były dobrze przechowywanie i nie stwierdzimy wizualnie zmian.
• „Należy spożyć do”, czyli tzw. termin przydatności do spożycia (TPS), m.in. na mięsach, rybach, nabiale itp., oznacza termin przydatności do spożycia, po upływie którego zjedzenie produktu może powodować nawet konsekwencje zdrowotne. Dlatego po jego upływie produkt nie nadaje się do spożycia.

Problem zrozumienia dat na opakowaniach występuje w całej Europie.  Szacuje się, że nawet 10% tj. blisko 9 mln ton (z 88 mln ton) marnowanej żywności w UE można powiązać z niezrozumieniem i niewłaściwym stosowaniem terminów „najlepiej spożyć przed” i „należy spożyć do” na etykietach żywności, zarówno przez konsumentów jak i producentów. Komisja Europejska wciąż szuka usprawnień w kontekście znakowania produktów oraz rozumienia tych oznaczeń.

Aktualnie oznaczenia daty minimalnej trwałości „najlepiej spożyć przed…” można nie stosować na świeżych owocach i warzywach, które nie zostały obrane, pokrojone czy w inny sposób przetworzone, na winach, alkoholach powyżej 10%, cukrze, soli kuchennej, occie, gumie do żucia czy wyrobach piekarniczych lub cukierniczych, które ze względu na swoją specyfikę są zwykle spożywane w ciągu 24 godzin od wytworzenia. W Polsce takimi produktami „bez daty” są  np. cukier i ocet.

W 2020 roku Komisja Europejska opublikowała strategię Farm to Fork (Od pola do stołu), która zakłada uczynienie systemu żywnościowego w Unii Europejskiej bardziej sprawiedliwym i przyjaznym środowisku, gdzie ważną rolę odgrywa zrównoważone etykietowanie żywności. W 2020 roku Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) opracował narzędzie dla przedsiębiorców sektora spożywczego, które ma ułatwić prawidłowe znakowanie datami ważności na etykietach. Składa się ono z serii pytań, których celem jest wybór pomiędzy zastosowaniem na etykiecie określenia „należy spożyć do…” czy „najlepiej spożyć przed…”. Pomocne ma być też wskazanie przez EFSA czynników, które powinny być brane pod uwagę przez przedsiębiorców z procesie wyznaczania okresu trwałości.

Ważne by spojrzeć na te rozwiązania systemowo i zrozumieć, że każdy z nas, niezależnie czy mówimy o producencie, sprzedawcy czy konsumencie, ma wpływ na ograniczenie marnowania żywności – podkreśla dr inż. Krystian Szczepański, Dyrektor Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego. – Przemawiają za tym nie tylko względy ekonomiczne, ekologiczne, ale również etyczne, ponieważ wciąż wiele osób nie ma w ogóle dostępu do żywności, a pandemia, z którą się obecnie mierzymy, jeszcze bardziej pogłębiła ten problem.

Więcej na temat marnotrawstwa żywności i kwestii z tym związanych pisaliśmy: TUTAJ i TUTAJ.

Idei niemarnowania jedzenia poświęcona została również kampania „Jedz bez wyrzutów”, prowadzona przez Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy. W jej ramach ambasadorowie kampanii, Agnieszka Cegielska i Andrzej Polan, na profilu FB IOŚ-PIB: https://www.facebook.com/IOSPIB/ regularnie publikują porady pozwalające ograniczyć lub unikać marnotrawstwa żywności. Film z ich udziałem wyjaśniający, jak czytać etykiety, można obejrzeć: TUTAJ.