Polityka i propaganda czyli jak czytać plakaty wyborcze

Okres wyborczy to czas, kiedy w przestrzeń publiczna wyjątkowo zagęszcza się od przekazów medialnych, mających  wywrzeć na nas wpływ – mówi Maja Dobiasz-Krysiak, Centrum Edukacji Obywatelskiej.  Kandydaci ze wszystkich ugrupowań sceny politycznej starają się przekonać nas o swoich zaletach wykorzystując stosunkowo ograniczone środki wyrazu, jakimi posługuje się gatunek wizualny taki jak plakat wyborczy.

Co interesujące, jeśli ktoś z was zadał sobie trud poszukania nieco bardziej szczegółowych danych o osobach startujących w wyborach samorządowych, zapewne wie, jak niewiele można  dowiedzieć z oficjalnych stron internetowych. Informowanie wyborców o programie czy nawet wykształceniu kandydata nie należy jeszcze do dobrych praktyk naszych lokalnych polityków. Okazuje się więc, że wyborcy mają zadowolić się informacjami zawartymi w materiałach reklamowych – a więc ulotkach i plakatach wyborczych. Te więc należy czytać jako gęste teksty kultury, pełne wyrażonych niebezpośrednio znaczeń i symboli. Proponuję więc krytyczną lekturę wyborczych plakatów, które jeszcze przez kilka deszczowych dni zdobić będą nasze ulice.

Wykorzystajmy do tego narzędzia, które wypracowaliśmy w programie edukacji medialnej „Mind Over Media. Szkoła krytycznego myślenia” –smartfon z pięcioma pytaniami do analizy przekazów medialnych, oraz cztery techniki medialnej propagandy: wzbudzanie silnych emocji, atakowanie przeciwników, upraszczanie informacji, odpowiadanie na ludzkie potrzeby.

Studium przypadku: Marek Misiura, kandydat na stanowisko wójta gminy Siedlce

Znalezione na https://www.facebook.com/samorzadowehity/

Marek Misiura, kandydat na wójta gminy Siedlce przekonywał wyborców za pomocą plakatu wyborczego, który trafił do czołówki internetowych zestawień hitów kampanii wyborczych. Grafika niesie ze sobą wiele znaczeń i zawiera tez stosunkowo wiele informacji. Spróbujmy dokonać jej odczytania z użyciem medialnego smartfona.

1. Kto jest autorem i jaki jest jego cel?

Autorem przekazu jest Marek Misiura, kandydat na wójta gminy Siedlce. Jest to mężczyzna w średnim wieku, żonaty, ojciec dorosłego syna. Celem wyprodukowania grafiki jest przekonanie wyborców by oddali na niego głos w wyborach 24 października 2018.

2. Jakie techniki są tu zastosowane, by przyciągnąć i utrzymać uwagę odbiorcy?

Moją uwagę przyciągają niecodzienne rozwiązania graficzne, przywołujące skojarzenia z cyfrową estetyką lat 90, hologramami, albo prezentacjami wyników badań w laboratoriach amerykańskiego CSI, które znam z telewizyjnych seriali. Dzięki tym zabiegom można przypuszczać, że kompetencje cyfrowe to mocna strona kandydata.

Warto zwrócić uwagę także na graficzne przedstawienie mapy gminy Siedlce w centralnej części plakatu. Dzięki temu możemy zobaczyć teren gminy, w której kandyduje p. Misiura. Zabieg ten prawdopodobnie miał symbolicznie ją zlokalizować, jednak wyrywa ją z lokalnego kontekstu i przedstawia jako niezakorzenioną geograficznie, dryfująca wyspę.

Moją uwagę przyciąga również multiplikacja przedstawień kandydata. Główny napis to pozycja, na której aplikuje oraz jego imię i nazwisko napisane kursywą i kapitalikami w górnej, centralnej części plakatu. Fizyczna postać kandydata jest zdublowana. Raz ukazane jest jego popiersie w cyfrowej ramce wyglądającej nieco jak zbliżenie oka kamery, zoom na pogodną, pełną twarz z łagodnym wzrokiem skierowanym wprost na odbiorcę. Ramka podpisana jest słowem „kandydat”, żeby podkreślić, że przyglądamy się (albo przygląda nam się) Marek Misiura. Drugi raz kandydat stoi ukazany od pasa w górę w towarzystwie dwóch  postaci. Role tych postaci znowu pokazane są dwa razy – raz poprzez ich fizyczne pozycje (żona stoi po prawicy męża, syn siedzi, ojciec trzyma dłonie na jego ramionach), drugi raz poprzez ich podpisanie używając ich społecznych ról, a nie imion. Grupa trzech postaci otoczona jest znów cyfrową ramką i podpisana „rodzina”.

W tym nagromadzeniu gubi się niemal hasło wyborcze i komitet z jakiego startuje kandydat – Komitet Wyborczy Wyborców. Hasło „Ludzka twarz władzy” znów odwołuje nas do dwukrotnie już przedstawionej na plakacie twarzy p. Misiury. Podsumowując – odniesienia do kandydata i jego przedstawienia występują na plakacie przynajmniej sześć razy.

3. Jakie style życia, wartości i punkty widzenia są tu reprezentowane?

Daje się zauważyć skupienie się na tradycyjnych wartościach rodzinnych, wykorzystanie pozycji ojca, opiekuna rodziny, jej głowy (twarzy). Można odnieść wrażenie, że naturalną rolą Marka Misiury jest bycie  głową rodziny i twarzą gminy Siedlce. Zwrócić uwagę tez należy na kontrastujące z tradycyjnymi rolami kandydata wykorzystanie „nowoczesnych”, cyfrowych grafik, które może podkreślać jednak progresywną twarz p. Misiury i jego umiejętności technologiczne.

4. Jak różni ludzie mogą to interpretować?

Ludzie, którzy podzielają tradycyjne wartości prezentowane przez p. Misiurę będą prawdopodobnie w grupie jego wyborców. Ludzie, którzy uważają, że te wizualne aspekty, które miały podkreślać jego nowoczesne nachylenie nie są już współczesne i adekwatne do obecnej rzeczywistości medialnej, mogą uznać, że kandydat nie przedstawia się tu autentycznie.

5. Co zostało tu pominięte?

Oprócz personaliów członków rodziny, na plakacie zostały pominięte też poglądy kandydata.
Z plakatu nie dowiemy się jaki program proponuje gminie Siedlce  p. Misiura, choć wiemy, że stara się zaprezentować jako człowiek startujący z komitetu zawiązanego oddolnie (Komitet Wyborczy Wyborców) i kandydat bezpośredni, bliski wyborcom (Ludzka twarz władzy).

6. Jaka technika medialnej propagandy została tu zastosowana?
   • wzbudzanie silnych emocji,
   • atakowanie przeciwników,
   • upraszczanie informacji,
   • odpowiadanie na ludzkie potrzeby

Tak jak w większości kampanii politycznych, w przypadku kampanii Marka Misiury podstawowym celem jest odpowiadanie na potrzeby wyborców. Marek Misiura przedstawiony jest jako człowiek odnajdujący się w tradycyjnych rolach (ojciec, gospodarz, twarz gminy) i nowoczesnych technologiach. Opiekun, ale i siła napędowa gminy. Człowiek przystępny, ludzki – bynajmniej nie polityk, lecz godny zaufania Siedlczanin, któremu na sercu leży tylko jego gmina (ukazana symbolicznie jako wyspa) i mieszkający w niej ludzie (ukazani symbolicznie jako rodzina kandydata). I nic poza tym.

Autor wypowiedzi : Maja Dobiasz-Krysiak koordynatorka programów edukacji kulturalnej
„Sztuka zaangażowania. Rezydencje artystyczne w szkole” oraz „Mind over media Polska. Szkoła krytycznego myślenia”
Zespół „Kultura i media”