Banknot o nominale zero

Wolontariusze międzynarodowej organizacji pozarządowej 5th Pillar (Piąty Filar) rozdają na indyjskich stacjach kolejowych, dworcach autobusowych i targowiskach fałszywe banknoty o zerowym nominale z hasłem “I promise to neither receive nor give bribe” (“Obiecuję nigdy nie dać i nie przyjąć łapówki”). Ulotka „Zero Rupees Note” („Zero Rupii”), wiernie imitująca indyjską walutę z wizerunkiem Mahatmy Gandhiego, ma zachęcić społeczeństwo do walki ze skorumpowanymi urzędnikami państwowymi.

Pokonać łapówkarzy ich własną bronią

Wygląda jak najczęściej używany w Indiach banknot o nominale pięćdziesięciu rupii, ale jest raczej policzkiem wymierzonym w twarz urzędników, wymagających bakszyszu za wykonywanie publicznych obowiązków. Dystrybuowana od pięciu lat w różnych językach Indii ulotka „Zero Rupii”, według jej pomysłodawców, wzmacnia pozycję obywateli zmuszanych do płacenia łapówek m.in. aby zarejestrować samochód, dom, zainstalować połączenie szerokopasmowe lub po prostu zarezerwować miejsce w przedziale sypialnym pociągu.

Pierwsze 25 tysięcy ulotek wydrukowano w 2007 roku w Chennai, stolicy stanu Tamil Nad. Sukces kampanii zainspirował organizację 5th Pillar do rozszerzenia dystrybucji na cały kraj. Do tej pory w ręce obywateli za pośrednictwem blisko 14 tysięcy wolontariuszy trafiło prawie 2,5 miliona ulotek. Ponadto, walutę antykorupcyjną na własne potrzeby może wydrukować każdy użytkownik sieci po pobraniu pliku ze strony internetowej organizacji www.5thpillar.org.

Ulotki „Zero Rupii” okazały się niezwykle skuteczne w konfrontacji z konduktorami, policjantami, czy też innymi funkcjonariuszami państwowymi łasymi na pieniądze – powiedział Vijay Anand, prezes 5th Pillar w wywiadzie umieszczonym na stronie internetowej organizacji. – W obliczu korupcji, każdy może dzięki temu fałszywemu banknotowi swobodnie i dobitnie wyrazić swój sprzeciw. To naprawdę działa.

Mahatma kontra miliarderzy

Ponieważ skorumpowani urzędnicy boją się zwolnień dyscyplinarnych, nie wspominając o ryzyku pójścia do więzienia, a ze sprzeciwem obywateli mieli zwykle do czynienia rzadko, banknot o zerowym nominale z wizerunkiem Gandhiego – propagatora pacyfizmu jako środka walki politycznej – póki co, jest dobrym straszakiem. Widnieje na nim wezwanie do zgłaszania wszystkich przypadków wymuszania łapówek pod podane adresy i telefony. Ten prosty pomysł, według danych tygodnika „Polityka”, podchwyciła już Malezja, a Jemen ma wprowadzić w życie w tym roku. W kolejce ustawiają się Argentyna, Benin, Nepal i Meksyk. Według danych brytyjskiego The Telegraph, każdego roku w Indiach obywatele płacą 3 miliardy funtów łapówek, ale wtajemniczeni twierdzą, że ta liczba jest znacznie wyższa, a kilku czołowych polityków dzięki korupcji zostało miliarderami.

Małgorzata Szwarc