Światowy Dzień Wścieklizny

Wścieklizna to nadal jedna z najbardziej niebezpiecznych chorób zakaźnych. Każdego roku zabija ponad 59 000 osób, z czego prawie połowa to dzieci poniżej 15. roku życia^[1]. Chociaż choroba stanowi największe zagrożenie dla ludności w krajach rozwijających się, to również w Polsce i innych krajach Europy przypadki wścieklizny u zwierząt notowane są cały czas.

Główny Inspektorat Weterynaryjny co roku informuje o liczbie zakażonych zwierząt na terenie Polski. W ubiegłym roku wykryto w Polsce w sumie 113 przypadków wścieklizny, natomiast w 2022 roku Mazowiecki Wojewódzki Lekarz Weterynarii potwierdził wykrycie już 30 chorych zwierząt^[2]. Pamiętać jednak należy, że dane dotyczą liczby wykrytych zakażeń – ich realna liczba może być większa. Światowy Dzień Wścieklizny, który obchodzimy 28 września, to dobry moment, aby przypomnieć jak skutecznie chronić przed wścieklizną swojego pupila, a przy tym siebie.

Wścieklizna to wirusowa choroba zakaźna układu nerwowego, wywoływana przez wirusa RNA z rodziny Rhabdoviridae, z rodzaju Lyssavirus. Po wystąpieniu objawów wścieklizna jest praktycznie w 100% śmiertelna. Pomimo postępu medycyny nadal nie jest znany żaden lek, który w takiej sytuacji pozwoliłby uratować życie. Głównym źródłem występowania tej choroby u ludzi jest ugryzienie przez psa, które odpowiada za 99% przypadków. Do zakażenia czworonoga może zaś dojść w wyniku bezpośredniego kontaktu z zarażonym zwierzęciem, np. podczas spaceru po lesie.

image by Marek Szturc on Unsplash

Jedyną szansą na efektywną eliminację wścieklizny są szczepienia. Zwierzę poddawane regularnym szczepieniom nie zachoruje na wściekliznę. W ten sposób nie tylko chronimy siebie i swojego czworonoga, ale także przyczyniamy się do minimalizacji rozprzestrzeniania się patogenów w populacji zwierząt. W Polsce obowiązkowemu szczepieniu przeciwko wściekliźnie podlegają wszystkie psy, a także koty, ale tylko na obszarze zagrożonym wystąpieniem wścieklizny u zwierząt. Pierwsze szczepienie powinno odbyć się w ciągu 30 dni po ukończeniu przez zwierzę 3. miesiąca życia, a następnie nie rzadziej niż co 12 miesięcy od dnia ostatniego szczepienia. Za niedopełnienie obowiązku właścicielowi grozi grzywna.

Jak rozpoznać objawy wścieklizny? Powodem do zaniepokojenia właścicieli zwierząt domowych powinny być niespodziewane zmiany zachowania zwierzęcia, takie jak: nagły i postępujący paraliż, utrata koordynacji, niepokój, nadpobudliwość, wzmożony popęd płciowy, ochrypłe szczekanie lub nieustanne miauczenie, opadanie żuchwy z wypadaniem języka i ślinotok – tłumaczy dr Michał Ceregrzyn, lekarz weterynarii, ekspert MSD Animal Health. – Jeśli u zwierzęcia wystąpią pierwsze objawy wścieklizny, lekarz weterynarii może zdecydować o jego eutanazji i dalszym postępowaniu dotyczącym potwierdzenia laboratoryjnego zarażenia oraz kolejnymi krokami dotyczącymi ochrony ludzi mających kontakt z zarażonym zwierzęciem.

image by fatty corgi on Unsplash

W przypadku zauważenia powyższych objawów należy niezwłocznie powiadomić o tym fakcie lekarza weterynarii i zachować szczególną ostrożność, aby nie zostać ugryzionym przez zwierzę. Natomiast w sytuacji, gdy ugryzie nas obce zwierzę, należy przemyć zranione miejsce czystą wodą, a następnie założyć jałowy opatrunek i natychmiast udać się do lekarza. Ważne jest zidentyfikowanie zwierzęcia, przez które zostaliśmy ugryzieni, jego zbadanie i poddanie kwarantannie weterynaryjnej. Pomoże to ustalić czy konieczne będzie przyjęcie przez nas szczepionki. Jeśli zwierzę jest chore lub nie uda się go zidentyfikować – natychmiast powinniśmy otrzymać szczepienie.

Wścieklizna jest przykładem śmiertelnej choroby odzwierzęcej, która jest przenoszona na ludzi głównie przez psy i stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego, społeczności lokalnych i gospodarki hodowlanej w obszarach rozwijających się. Choroba występuje na wszystkich kontynentach, z wyjątkiem Antarktydy, a ponad 95% zgonów ludzi ma miejsce w rejonie Azji i Afryki. W przeważającej mierze dotyka biedne i bezbronne populacje, które żyją w odległych lokalizacjach wiejskich. Przenoszenie wścieklizny na tych obszarach może zostać całkowicie wyeliminowane. Warunkiem jest objęcie masowymi szczepieniami co najmniej 70% psów^[3], jednak skuteczne szczepionki przeciwko wściekliźnie, nie są tam łatwo dostępne.

Największe światowe organizacje: Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Światowa Organizacja Zdrowia Zwierząt (OIE), Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) oraz Światowy Sojusz Na Rzecz Zwalczania Wścieklizny (GARC) w 2018 roku wspólnie podjęły inicjatywę Zjednoczeni Przeciwko Wściekliźnie „Zero do 30”, aby wyeliminować wściekliznę przenoszoną przez psy do 2030 roku. Do osiągnięcia celu pozostało 8 lat. Jedną z firm zaangażowanych w jego realizację jest firma MSD Animal Health, która na ten cel przekazała już 5 milionów dawek szczepionki przeciw wściekliźnie.

W celu całkowitego zwalczenia wścieklizny na świecie, niezbędne jest podejście multidyscyplinarne na szczeblu lokalnym, krajowym i globalnym. Inicjatywy masowych szczepień psów są najbardziej opłacalnym sposobem zapobiegania śmierci ludzi z powodu wścieklizny, dlatego działania te muszą być konsekwentnie prowadzone wśród wszystkich społeczności będących w potrzebie.

[1] Światowa Organizacja Zdrowia. Wścieklizna. https://www.who.int/health-topics/rabies#tab=tab_1
[2] https://www.gov.pl/web/uw-mazowiecki/kolejne-przypadki-wscieklizny-u-lisow-wolno-zyjacych-na-terenie-wojewodztwa-mazowieckiego
[3] Merck Animal Health. Szczepienie psów zapobiega rozprzestrzenianiu się chorób odzwierzęcych. https://www.merck-animal-health.com/merck-animal-health-marks-25-year-commitment-to-rabies-elimination-on-world-rabies-day/