Gwiazda pop po amputacji

Viktoria Modesta bywa nazywana „pierwszą gwiazdą pop po amputacji”. Jej ostatni singiel „Prototype” wzbudził zainteresowanie rozmaitych mediów i milionów internautów – sam klip zanotował ponad 5,5 mln wyświetleń na YouTube. Historia Viktorii została opisana zarówno w serwisach newsowych (jak The Guardian), jak i na portalach plotkarskich (People), czy też stronach przeznaczonych dla osób niepełnosprawnych (Scope UK).

Viktoria urodziła się w 1987 r. na terenie dzisiejszej Łotwy, ale w wieku 12 lat wyemigrowała z rodziną do Wielkiej Brytanii. W wyniku komplikacji okołoporodowych doznała urazu lewej nogi. Przez nieprawidłowe leczenie w pierwszych tygodniach życia deformacja pogłębiła się. Do 12 roku życia przeszła w sumie kilkanaście operacji, które miały poprawić funkcjonowanie kończyny – w tym bardzo bolesne procedury wydłużania nogi. Po przyjeździe do Wielkiej Brytanii – jako cudzoziemka i osoba niepełnosprawna była obiektem prześladowań w szkole ze strony innych dzieci. Z tego powodu w wieku zaledwie 14 lat porzuciła naukę i przyłączyła się do środowiska londyńskiej alternatywnej sceny klubowej. Przewinęła się przez rozmaite kręgi – od cyberpunków, przez metalowców i kluby gejowskie po burleskę. Była też stałym gościem w legendarnym klubie dla fetyszystów Torture Garden.

W wieku 15 lat postanowiła, że chce się pozbyć dolnej części niesprawnej kończyny, ale przekonanie brytyjskich lekarzy do tego pomysłu zabrało jej aż 5 lat. Jeszcze przed amputacją (wykonaną w 2007 r.) pracowała jako modelka dla niszowych, alternatywnych firm modowych. Nie zdobyła jednak dużej popularności. W 2012 r. nagrała pierwszy singiel „Only you”, który również nie zyskał specjalnego rozgłosu. Dopiero współpraca z brytyjskim kanałem telewizyjnym Channel 4 pozwoliła jej na osiągnięcie obecnego statusu. 

Viktoria zwraca uwagę na swoją niepełnosprawność nosząc niezwykłe, zaprojektowane specjalnie dla niej protezy; wzbudza zainteresowanie swoimi zmysłowymi, ekscentrycznymi strojami; kreuje się na artystkę bezkompromisową i buntowniczą. Producenci z Channel 4 twierdzą, że Modesta jest odpowiedzią na „boleśnie nudne i prefabrykowane” piosenkarki pop oraz uprawianą przez nie „homogeniczną” muzykę. Viktoria promuje się hasłem, które może być bardzo atrakcyjne dla różnego typu outsiderów i młodych, zbuntowanych ludzi; mówi swoim fanom: „If you don’t fit in, then don’t fit in” („Jeśli nie pasujesz do reszty, nie próbuj się dopasowywać”).

Fabuła klipu stworzonego do piosenki „Prototype” podkreśla także, że artystka kreuje nowy, buntowniczy i wojowniczy wzór kobiecości, który wszyscy podziwiają. Film przedstawia m.in. małą dziewczynkę, która z zachwytem ogląda przerobioną na kreskówkę historię Viktorii i stara się ją naśladować. Na materiale widać także mężczyznę, który tatuuje sobie rysunkowy wizerunek artystki, uosabiający dla niego kobiecy seksapil.

Viktoria stała się realnym wzorem i bohaterką dla wielu osób niepełnosprawnych. Podkreślają oni, że działania artystki zaprzeczają stereotypom dotyczącym osób z fizycznymi ułomnościami. Modesta pokazuje, że niepełnosprawni nie muszą się ukrywać – mogą być dumni z siebie i bez skrępowania eksponować swoje ułomności. Bardzo zmysłowy wizerunek Viktorii przełamuje społeczne tabu seksualności osób niepełnosprawnych. Jej popularność w tym środowisku sprawiła, że artystka pojawiła się nawet na okładce polskiego magazynu „Integracja”.

Wątpliwości budzi fakt, czy Modesta robi karierę pomimo niepełnosprawności, czy dzięki niej. Dobrze oddaje to tytuł skądinąd przychylnego tekstu zamieszczonego na portalu onet.pl „Amputacja trampoliną do sławy?”. Niepełnosprawny bloger ujmuje to w nieco innych słowach – według niego problemem jest to, że głównym bohaterem spotu są ekstrawaganckie protezy, a nie sama artystka.

Modesta jest jedną z ambasadorek kampanii „Born Risky” prowadzonej przez Channel 4. Producenci tego pasma antenowego zauważyli duże zainteresowanie widzów Igrzyskami Paraolimpijskimi rozgrywanymi w 2012 r. w Londynie. Akcja „Born Risky” ma prezentować materiały z udziałem osób niepełnosprawnych, które realizują się nie tylko w sporcie, ale także w rozrywce. Z jednej strony można powiedzieć, że jest to program misyjny, walczący ze stereotypami i uprzedzeniami. Z drugiej jednak strony może to być także narzędzie marketingowe, które dzięki wzbudzeniu sensacji ma za zadanie przysporzyć kanałowi telewizyjnemu jak najwięcej widzów (i co za tym idzie – także odbiorców reklam).

Za tą ostatnią interpretacją może przemawiać fakt, że Channel 4 wydał mnóstwo pieniędzy na promocję Viktorii Modesty. Poza nakładami na wysokobudżetowy, bardzo sprawnie zrealizowany teledysk „Prototype”, firma wyłożyła także 200 tys. funtów na emisję skróconej wersji klipu w przerwie reklamowej podczas finału brytyjskiej edycji programu „X-factor”.

Jak wspomniano wyżej, pierwszy klip piosenkarki „Only You” nie zachwycił odbiorców. Na pierwszy rzut oka widać, że ten materiał został zrealizowany ze zdecydowanie mniejszym rozmachem. Poza tym w pierwszym klipie Viktoria nie eksponowała swojej niepełnosprawności – nosiła protezę bardzo zbliżoną wyglądem do naturalnej nogi oraz długie suknie zakrywające dolną część ciała. Powstaje pytanie, czy jej propozycja muzyki – bez otoczki wizualnej i marketingowej zapewnionej przez Channel 4 broni się sama?

Widać, że artystka wykorzystuje do przyciągnięcia odbiorców nie tyle oryginalną muzykę i piękny wokal, co raczej dobrze znany mechanizm prowokacji. Z jednej strony wykorzystuje seksowne, bardzo nietypowe stroje i fryzury, do których przyzwyczaiła nas min. Lady Gaga. Do tego dodaje jednak dodatkowy element szokujący – czyli ekstrawaganckie protezy. Pozostaje pytanie – czy jest to zabieg marketingowy, czy też przejaw specyficznego gustu artystki.        

Kontrowersje wzbudza także sama amputacja, której Viktoria się poddała. Wydaje się, że zabieg nie był podyktowany przesłankami medycznymi, ale decyzją samej artystki – aż 5 lat zajęło jej przekonanie brytyjskich lekarzy do przeprowadzenia tej drastycznej operacji. Sądząc po wypowiedziach Viktorii, można odnieść wrażenie, że amputacja dolnej części chorej nogi miała dla niej głównie znaczenie symboliczne i emocjonalne; w ten sposób chciała się odciąć od bolesnych wspomnień i wreszcie zadecydować o swoim losie. Należy jednak podkreślić, że sama artystka wskazuje także na zdrowotny aspekt operacji – twierdzi, że z zaopatrzeniem protetycznym porusza się dużo sprawniej i pewniej niż wcześniej.

Paulina Giersz