Wspak wprost z ulicy

Fundacja „Satoris” oraz toruńska Fundacja „Fabryka UTU” rozpoczęły wydawanie pierwszego pisma ulicznego w Warszawie, współfinansowanego ze środków Funduszu Inicjatyw Obywatelskich. Specyfika tego typu pism polega na tym, że jest one dystrybuowane na ulicy przez osoby bezdomne, pozbawione stałego zatrudnienia.

Magazyn Wspak, bo o nim mowa, jest kolportowany na stołecznych ulicach przez kilkunastu sprzedawców ubranych w ciemnozielone kamizelki z logo pisma. Każdy z bezdomnych ma przy sobie również identyfikator upoważniający go do sprzedaży pisma.

Magazyn jest miesięcznikiem o tematyce społecznej. 60 stron materiału, m.in. o drukarzach działających w Solidarności w czasach PRL, ciekawie wydany, z dużą ilością zdjęć – to opis pierwszego listopadowego numeru pisma, które ukazało się w nakładzie 5 tysięcy egzemplarzy.

Przepis na magazyn w tym formacie wydaje się być prosty. Dziennikarze skupieni w Fundacji Satoris pod kierownictwem redaktor naczelnej Barbary Kaznowskiej tworzą treść pisma. Cena Wspak wyznaczona została na 5 złotych, z czego połowa wraca do fundacji jako środki na produkcję kolejnego numeru, a połowa zostaje w kieszeni bezdomnego, który dystrybuuje magazyn. Ilość zarobionych przez niego pieniędzy zależy od wolumenu sprzedaży, jaki sam osiągnie.

Każdy bezdomny, który chce zostać sprzedawcą Wspak przechodzi szkolenie przygotowujące go do tej roli. Podstawowymi zasadami są zakaz spożywania alkoholu i kultura osobista. Pierwsze 10 sztuk czasopisma, sprzedawcy otrzymują nieodpłatnie od fundacji „na dobry początek”. Za kolejne płacą wspomniane 2.5 złotego.

Program ma na celu aktywizację osób bezdomnych mających poczucie wykluczenia społecznego. Sprzedaż czasopisma ma przywracać wiarę we własne siły i uczyć przedsiębiorczości. Osoby biorące udział w programie mają świadomość tego, że zarabiają własne pieniądze i nie muszą liczyć na jałmużnę. Z punktu widzenia nabywcy, pomaga on bezdomnym, a jednocześnie otrzymuje pełnowartościowy magazyn w cenie nieco niższej od średniej oferowanej przez wydawców komercyjnych.

Wspak jest pierwszym tego typu pismem w Warszawie, ale podobne działa od czterech lat w Poznaniu. Gazeta Uliczna powstała przy wsparciu Barbary Sadowskiej z fundacji Barka. Wydawana jest w nakładzie 5 tysięcy egzemplarzy, średnio raz na dwa i pół miesiąca.

Idea tego typu wydawnictw przywędrowała do Polski z Europy Zachodniej gdzie podobne magazyny powstają już od początku lat 90. ubiegłego stulecia. 57 najbardziej wpływowych pism ulicznych skupionych jest w ramach międzynarodowej organizacji INSP. Największym z nich jest brytyjskie pismo uliczne The Big Issue, stworzone przez A. Johna Birda i Gordona Roddicka przy wsparciu The Body Shop International, we wrześniu 1991 roku.

Początkowo pismo było miesięcznikiem o nakładzie 5 tys. egzemplarzy, podobnie, jaki i polski Wspak, ale już w czerwcu 1993 roku wydawany w Londynie magazyn przekształcił się w tygodnik o zasięgu krajowym z pięcioma niezależnymi wydaniami regionalnymi. Dwa lata później do życia powołano The Big Issue Foundation mającą na celu koordynowanie wszystkich działań redakcji tygodnika.

Obecnie The Big Issue jest tygodnikiem o zasięgu globalnym poza Wielką Brytanią ukazuje się w Australii, Japonii, Republice Południowej Afryki, Namibii i Kenii. Tygodniowo na całym świecie sprzedawanych jest około 180 tys. egzemplarzy pisma, dla porównania jest to wynik nieosiągalny obecnie przez żaden z polskich komercyjnych tygodników opinii. Pismu Wspak życzymy podobnego rozwoju.
Bartłomiej Piekło