Smoczek w służbie demokracji

W Turcji życie toczy się normalnym rytmem. Ktoś korzysta właśnie z usług fryzjera, ktoś podróżuje z dziewczyną na skuterze, drużyna piłkarska rozgrywa mecz, pisarz pracuje nad książką, kucharz przyrządza posiłek. Coś jest jednak nie tak, coś nie pasuje. Dlaczego niektórzy bohaterowie tych scenek rodzajowych mają w ustach dziecięce smoczki? Czyżby Turcy nagle zdziecinnieli?  A może to element niespotykanej nigdzie indziej mody?

Nic z tych rzeczy. Spot oraz plakaty przedstawiające tą niecodzienną sytuację to element kampanii stworzonej przy okazji zbliżających się wyborów. W ten sposób Fundacja Aralık chce edukować społeczeństwo i podnieść obywatelską świadomość wobec nadchodzącej elekcji.

„W 2007 roku podczas wyborów 6 743 010 ludzi w Turcji milczało. Dorośnij i głosuj” – karci odbiorcę hasło kampanii. Wszystko jasne – osoby niewinnie ssące smoczek to ok.15% populacji, które nie głosowało w poprzednich wyborach. Zręcznie użyte w kampanii dziecięce akcesorium ma dwojakie znaczenie – symbolizuje milczenie, jednocześnie podkreślając niedojrzałość odbiorców.

Nasuwa się jednak pytanie, czy dobrym sposobem na skłonienie odbiorcy do podjęcia konkretnego działania jest stworzenie kampanii, która go ośmiesza. Działanie tego typu metod wyjaśnia dr Jarosław Kulbat, psycholog społeczny ze Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej – Moim zdaniem strategicznym założeniem tej kampanii było oddziaływanie na poziomie konfliktu motywacyjnego dążenie – unikanie przejawiającego się w postaci pytania „iść czy nie iść na wybory?”. Z konfliktem tego rodzaju mamy do czynienia wtedy, gdy opcje zachowania są dla jednostki równie atrakcyjne. Przełamywanie impasu decyzyjnego w takiej sytuacji sprowadza się zasadniczo do podwyższania atrakcyjności zachowania X i/lub obniżania atrakcyjności braku zachowania X lub jego przeciwieństwa. W  tym przypadku absencję wyborczą połączono z niedojrzałością, prawdopodobnie negatywnie postrzeganą w grupie docelowej cechą. – mówi Jarosław Kulbat.

Warto jednak zwrócić uwagę na specyfikę odbiorców kampanii. Nie wzięto pod uwagę, że odmowa uczestnictwa wyborach nie musi wynikać z niedbalstwa bądź braku świadomości, że głosowanie jest ważne. Turcja jest krajem, w którym sposób realizowania polityki waha się pomiędzy modelem znanym z demokracji europejskich a tradycją islamu. Broniąca laickiego charakteru państwa armia w ciągu ostatnich 50 lat aż cztery razy dokonała zamachu stanu, obalając demokratycznie wybrane rządy, które uznawała za zbyt islamskie. Kolejnym ważnym aspektem są problemy z parlamentarnym przedstawicielstwem niektórych mniejszości narodowych. Politycy reprezentujący interesy ponad 12 milionów mieszkających na terenie Turcji Kurdów są często prześladowani, a zdobyte w wyborach mandaty były im nie raz odbierane na rzecz partii rządzącej.

To wszystko kreuje w społeczeństwie obraz niestabilnej sytuacji politycznej i może sprawiać, że pewnej grupie potencjalnych wyborców brakuje przekonania, że oddany przez nich głos rzeczywiście coś zmieni. W tym świetle kampania Fundacji Aralık wydaje się być pójściem na łatwiznę, sprowadzeniem skomplikowanego problemu do prostego żartu ze włożeniem smoczka w usta. Ten smoczek może w oczach niektórych wyglądać jak knebel.
P. Lenarczyk