Mała zmiana na talerzu to duża zmiana dla planety

Blisko 90% Polaków uważa, że zmiany klimatu, będące zagrożeniem dla przyszłości planety, spowodowane są działalnością człowieka. Jednak tylko 26% z nas deklaruje chęć ograniczenia spożycia mięsa i produktów nabiałowych na rzecz produktów roślinnych, co mogłoby przynieść ogromne korzyści dla środowiska*. O edukacji żywieniowej w kontekście dbania o Ziemię rozmawiamy z Joanną Lotkowską, dietetyczką z organizacji ProVeg Polska, zajmującej się budowaniem świadomości żywieniowej i będącej partnerem merytorycznym programu edukacyjnego PrzyGOTUJMY Lepszy Świat.

Czy Polacy łączą problemy klimatyczne z wyborami dokonywanymi podczas zakupów?
Joanna Lotkowska: Z przeprowadzonych badań* wynika, że Polacy, niestety, nie łączą tych faktów. Musimy coraz więcej o tym mówić, by edukować społeczeństwo i tę edukację warto rozpocząć już od najmłodszych lat. Trzeba działać teraz, by w przyszłości oglądać tego rezultaty. Zdobywajmy wiedzę i uczmy dbania o Ziemię także nasze dzieci. Pokazujmy, że małe kroki mają duże znaczenie.

Mówi się, że dieta roślinna jest lepsza dla planety. Czy może Pani rozwinąć tę opinię?
Joanna Lotkowska: Obecny kryzys klimatyczny wywołany jest nadmierną eksploatacją środowiska naturalnego. Powoduje ogromne i realne zagrożenie dla bezpieczeństwa żywnościowego, dostępności wody i bioróżnorodności na całym świecie. 70% słodkiej wody i 50% światowej powierzchni ziemi nadającej się do zamieszkania (wolnej od lodu i pustyni) jest wykorzystywane w rolnictwie. Według Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) za jedną trzecią globalnej emisji gazów cieplarnianych odpowiada obecny system żywnościowy, przy czym połowa z nich wiąże się z hodowlą zwierząt. Różne badania naukowe oraz eksperci od lat udowadniają, że dieta roślinna jest lepsza dla planety, a ograniczenie globalnego ocieplenia nie będzie możliwe, jeśli utrzymają się obecne zachowania związane z konsumpcją żywności, nawet przy całkowitym wstrzymaniu emisji z paliw kopalnych.

Z kryzysem klimatycznym możemy zacząć walczyć już dziś za pomocą… widelca. Do wyprodukowania kotleta z mięsa potrzebujemy 21 razy więcej ziemi i cztery razy więcej wody niż w przypadku kotleta ze strączków. Dodatkowo produkujemy przy tym 60 razy więcej CO₂, czyli tyle, ile emituje samochód jadąc z Rzymu do Warszawy. Dlatego przygotowując roślinne posiłki możemy zmniejszyć negatywny wpływ na środowisko. Każde tego typu działanie ma sens. Mała zmiana dla nas może oznaczać globalnie dużą zmianę.

Co w takim razie możemy zrobić, by choć trochę zminimalizować niekorzystny wpływ diety na środowisko?
Joanna Lotkowska: Starajmy się małymi krokami zamieniać żywność pochodzenia zwierzęcego na roślinną, w oparciu o zasady kompozycji talerza zdrowego żywienia. Zarówno Światowa Organizacja Zdrowia, jak i Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – PIB zalecają, by warzywa i owoce, możliwie jak najmniej przetworzone, stanowiły podstawę zdrowej i zbilansowanej diety. Według wytycznych różnych organizacji w każdym posiłku jedna czwarta talerza powinna być wypełniona produktami pełnoziarnistymi, a ostatnia część produktami białkowymi, najlepiej roślinami strączkowymi, takimi jak groch, fasola, ciecierzyca czy soczewica. Ważnym dodatkiem do dania są – stosowane z umiarem, oleje roślinne, np. oliwa z oliwek lub olej rzepakowy. We wspomnianym wzorcu podkreślono także wartość picia wody oraz aktywności fizycznej.

A jak edukować w tym zakresie najmłodszych?
Joanna Lotkowska: Na świecie rośnie pokolenie coraz bardziej świadomych ekologicznie obywateli, dla których dbanie o planetę, to nie tylko sortowanie śmieci czy nieużywanie reklamówek foliowych w sklepie. Ogromną rolę odgrywa tu edukacja w zakresie ochrony środowiska. Dlatego warto zacząć ją już od najmłodszych lat, bo to właśnie dzieci mogą dokonać zmiany, która przyniesie pozytywne skutki w przyszłości. A jak ją prowadzić, by była efektywna?

Pokazujmy najmłodszym, że wprowadzając małe zmiany, możemy dokonać wielkich rzeczy. Nie opierajmy nauki dbania o planetę o katastroficzne wizje. Wręcz przeciwnie, niech nasze działania napawają optymizmem i dają nadzieję. Prowadząc kampanię edukacyjną PrzyGOTUJMY Lepszy Świat widzimy, że taka forma komunikacji z dziećmi spotyka się z bardzo pozytywnym odbiorem – zarówno dzieci jak i rodziców, i nauczycieli. W tym programie skierowanym do uczniów klas 1-3 pokazujemy, jak codzienne wybory żywieniowe wpływają na zdrowie nie tylko ich samych, ale też planety. Zachęcamy dzieci, by same spróbowały.

Efekty tych działań są spektakularne, o czym świadczą wyniki pierwszej edycji programu. 43 tys. uczniów z ponad 1000 szkół z całej Polski zamieniło blisko 85 tys. tradycyjnych posiłków na dania roślinne, dzięki czemu udało im się wyprodukować o około 677 tys. mniej kg CO₂. To tyle ile wyemituje samochód okrążając Ziemię aż dwa razy! Dzieci zużyły też o około 83 mln mniej litrów wody, która starczy dla stu osób na codzienny, 10-minutowy prysznic przez 30 lat.

[1] Badanie „Zmiana klimatu a produkcja żywności – badanie świadomości mieszkańców Polski” przeprowadzone na zlecenie firmy Upfield Polska na reprezentatywnej grupie 1000 mieszkańców Polski w czerwcu 2021 r.

Więcej na temat kampanii edukacyjnej PrzyGOTUJMY Lepszy Świat można dowiedzieć się tutaj: https://www.przygotujmylepszyswiat.pl/program/