Jak po bułkę, to do polskiego teatru

„Teatr nie jest produktem, widz nie jest klientem“ – przekonują autorzy pierwszej w Polsce kampanii przeciwko „menadżeryzacji“ polskich teatrów. Katarzyna Figura, Adam Woronowicz, Witold Mrożek to tylko trzech z setek jej zwolenników.

Kampania wystartowała w miniony piątek, wraz z rozpoczęciem 32. Warszawskich Spotkań Teatralnych. Realizowana jest na Facebooku, na stronach internetowych polskich teatrów, w serwisach poświęconych kulturze, m.in. w serwisie e-teatr.pl, gdzie opublikowano listę wszystkich zwolenników akcji. O kampanii piszą blogerzy, m.in Witold Mrożek oraz Mike Urbaniak.

Obecnie trwa zbiórka podpisów pod specjalnym apelem, który ma powstrzymać „menadżeryzację“. Autorzy akcji zachęcają do przesyłania wyrazów poparcia na adres: list_ludzi_teatru@yahoo.pl lub poparcie_widzow@yahoo.pl (jeśli odbiorca nie jest zawodowo związany z teatrem).

W teatrach w całej Polsce, aktorzy, przed rozpoczęciem lub po zakończeniu przedstawienia, czytają swoim widzom następujący list:

„My, ludzie teatru, chcemy podzielić się z Państwem swoim głębokim zaniepokojeniem dotyczącym funkcjonowania teatrów publicznych w Polsce.

Dlatego pierwszy raz od czasu stanu wojennego – jako środowisko – próbujemy mówić wspólnym głosem. Nie mówimy do Państwa z perspektywy partykularnych interesów jednego z teatralnych obozów. Sprawa jest poważniejsza. Sprawą jest polski model teatru artystycznego, którego istnienie jest obecnie zagrożone. A mamy nadzieję, że ten model obchodzi nie tylko nas, ale także Państwa – naszych widzów, dyskutantów, współtwórców kultury.

Kilka dni temu urzędnicy Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego postanowili bez konsultacji z zespołami aktorskimi, związkami twórczymi i Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego zmienić statuty dolnośląskich teatrów i zwolnić obecnych dyrektorów tych scen, zastępując ich menadżerami ze świata biznesu. Takich bezprecedensowych sytuacji obserwujemy coraz więcej.

W Warszawie ciągle brak przemyślanej polityki teatralnej. Zmianami dyrektorów rządzi przypadek, Biuro Kultury nie umie sformułować konkretnych oczekiwań pod adresem poszczególnych scen, nie jest w stanie przedstawić warszawskiej opinii publicznej żadnej strategii dotyczącej teatrów. Pod znakiem zapytania stoi przyszłość jednej z najważniejszych i najbardziej zasłużonych polskich scen – Teatru Dramatycznego. Wypowiedzi przedstawicieli władz – którzy stawiają Dramatycznemu za wzór zarabiające na siebie sceny rozrywkowe – świadczą o ich całkowitym braku poczucia odpowiedzialności za polską kulturę. Tymczasem stołeczne teatry miejskie są skrajnie niedofinansowane, brakuje im środków na produkcję i eksploatację przedstawień. W tym roku obcięto im znów dotacje o 20 procent ze 100 mln zł do 80 mln zł. W tym samym czasie budżet promocji miasta wzrósł prawie dwukrotnie z 35 mln zł w ubiegłym roku do 60 mln zł w obecnym. Prawdziwą promocję zapewniłyby miastu liczące się w Polsce i na świecie teatry artystyczne. 

Siła polskiego teatru polega przede wszystkim na różnorodności języków i estetyk. Ta różnorodność może wkrótce obrócić się w ujednoliconą ofertę handlową. Niestety, większość decydentów zachowuje się tak, jakby w ogóle nie miała potrzeby korzystania z kultury niekomercyjnej. Zakłada więc, że społeczeństwo również nie ma takich potrzeb.

Dotacje na teatry w Polsce są systematycznie zmniejszane. Zadłużenie – powstałe w wyniku kolejnych redukcji budżetu – staje się argumentem przeciwko szefom artystycznych placówek, a nie przeciwko urzędnikom, którzy za tę sytuację są odpowiedzialni.

Sprawą, o którą walczymy, jest polski teatr artystyczny – zjawisko unikatowe. Wiemy, że teatr zmienia się w czasie, zmianom powinna też podlegać jego instytucjonalna forma – jednak nie za cenę jej dewastacji. Żądamy więc szerokich, systematycznych konsultacji ze środowiskiem twórców teatru, żądamy debaty o finansowaniu teatrów w Polsce prowadzonej z perspektywy innej, niż perspektywa zysku. Teatr nie jest firmą/nie jest produktem, widz nie jest klientem. Nie rezygnujmy z artystów, rezygnujmy z niekompetentnych decydentów.“
Paulina Wajszczak