Dlaczego, komu i jak pomagają fundacje korporacyjne

W Polsce istnieje ponad 100 fundacji założonych przez firmy. Jest to liczba porównywalna
z liczbą tego typu organizacji w krajach Europy Zachodniej, również w tych o ugruntowanej historii filantropii, gdzie fundacje korporacyjne zaczęły powstawać znacznie wcześniej niż w Polsce. Forum Darczyńców przeprowadziło drugie badanie fundacji korporacyjnych, którego wyniki ogłoszone zostały na konferencji w Warszawie 28 listopada 2012 roku.

Połowa grona Forum Darczyńców, które zrzesza największe grantodawcze fundacje w Polsce,
to fundacje założone przez firmy. Najnowsze badanie dotyczące fundacji korporacyjnych zrealizowane zostało przez Stowarzyszenie Klon/Jawor w okresie lipiec-wrzesień 2012. W badaniu zidentyfikowano 117 założonych w Polsce fundacji korporacyjnych, z czego aktywnie działających jest około 90. Do fundacji wysłana została ankieta, na którą odpowiedziało 55 z nich, a dodatkowo z 17 przedstawicielami przeprowadzono rozmowy, tzw. wywiady pogłębione.

Zakładanie fundacji

Z reguły na decyzję o założeniu fundacji przez firmę wpływa kilka czynników. Po pierwsze często jest to chęć pragmatycznego wyodrębnienia działalności społecznej i biznesowej przedsiębiorstwa, tak aby jasno oddzielić zasoby i kompetencje pracowników. Decyzja wynika też z odczuwanej przez firmy potrzeby ustrukturyzowania i profesjonalizacji działań filantropijnych. Często także ma znaczenie indywidualna wrażliwość społeczna osób zarządzających lub właścicieli firmy. Utworzenie fundacji bywa też konsekwencją przyjętej przez firmę strategii odpowiedzialnego biznesu (CSR) czy wynika z jej kultury organizacyjnej. Zdarza się też, że jest podyktowana działaniami konkurencji, są branże w których posiadanie fundacji jest bardziej „modne” niż w pozostałych.

Zdecydowanie na pierwsze miejsce wśród takich branż wysuwa się branża bankowość i finanse. Wśród największych firm w tym sektorze posiadanie fundacji jest już niemal standardem. W Polsce 36% fundacji korporacyjnych zostało założonych przez firmy z tego sektora. Wpisuje się to w trendy światowe, w wielu krajach jest to branża, w której najliczniej występują fundacje (USA, Francja, Wielka Brytania). Specyfiką polską jest duża popularność fundacji w branży mediowo-wydawniczej. Fundacje te od działających w Europie Zachodniej odróżnia też to, że na ogół pozyskują one środki na działalność od osób indywidualnych, docierając do nich za pośrednictwem związanego z fundacją medium.

Beneficjenci

Fundacje korporacyjne najczęściej kierują swoje działania do dzieci i młodzieży (71%). Odbiorcami pomocy przez nie udzielanej są też często osoby chore i niepełnosprawne. Właśnie ochrona zdrowia i pomoc społeczna stanowią główny obszar działania 1/3 z nich. Niewiele mniej, bo 30%, zajmuje się przede wszystkim edukacją, m.in. prowadząc programy stypendialne. Najczęściej działają poprzez wsparcie finansowe innych instytucji, w pierwszej kolejności środki z fundacji korporacyjnych trafiają do placówek publicznych: szpitali, szkół, itp. (78% fundacji), drugim z kolei odbiorcą są organizacje pozarządowe (69% fundacji je wspiera). Ponad 2/3 fundacji korporacyjnych udziela też pomocy bezpośrednio osobom indywidualnym, przekazując środki na leczenie, rehabilitację czy też ww. stypendia. Jako, że większość fundacji korporacyjnych w Polsce została założona przez duże firmy, na ogół ich działalność prowadzona jest na skalę ogólnopolską (70% fundacji). Najwięcej fundacji zostało założonych w województwie mazowieckim (63), ani jednej nie zidentyfikowano w lubuskim, podlaskim i łódzkim.

Formy pomocy

Najwięcej (3/4) fundacji przekazuje pomoc finansową w postaci darowizn i grantów, prawie połowa fundacji udziela też wsparcia rzeczowego, trochę ponad 1/4 świadczy bezpłatne usługi. 55% fundacji deklaruje, że angażuje pracowników firmy w wolontariat pracowniczy na rzecz lub za pośrednictwem fundacji. Przeciętnie jest to 35 wolontariuszy, którzy przepracowują 350 godzin (czasem jest to kilka osób, są też przypadki angażowania 2000 osób). 40% fundacji przeznacza na granty ponad połowę swojego budżetu. Ze względu na zróżnicowanie zasobów finansowych fundacji, kwota przeznaczona na granty waha się od 2 tys. zł do 16 mln zł. Niektóre przyznają tylko kilka dotacji rocznie, rekordziści ponad tysiąc. 2/3 fundacji ma spisane kryteria i reguły według których udziela dotacji (np. regulamin).

Zasoby ludzkie i finansowe

Przeciętny roczny budżet fundacji to 1 mln 250 tys. zł, choć w niektórych przypadkach jest to poniżej 100 tys. zł, a budżety 1/5 fundacji przekraczają 5 mln zł. Fundator jest największym, ale nie jedynym źródłem przychodów fundacji korporacyjnych. To w znacznym stopniu odróżnia polskie fundacje korporacyjne od tych działających za granicą. Około połowy naszych rodzimych fundacji pozyskuje darowizny od osób indywidualnych, innych niż firma założycielska instytucji, a także środki publiczne – z tzw. „1% podatku”. 80% czerpie środki od fundatora, ale tylko dla 38% stanowią one większość (min. 90%) budżetu. 1/5 fundacji żadnych środków na swoją działalność od firmy nie otrzymuje.

Pod względem zatrudnienia są to na ogół małe lub mikro organizacje, 36% zatrudnia 2-4 osoby, 22% – jedną osobę, a 24% fundacji korporacyjnych nie zatrudnia nikogo, bazując wyłącznie na pracownikach firmy założycielskiej. Podmioty zatrudniające kilkunastoosobowy zespół raczej należą do wyjątków. 2/3 fundacji regularnie wspierane jest pracą osób zatrudnionych w firmie założycielskiej.

Bariery w działalności

Fundacje korporacyjne, podobnie jak inne organizacje pozarządowe w Polsce, narzekają na uciążliwość przepisów i nadmiernie rozbudowaną biurokrację administracji publicznej. Dla 1/4 problemem są niewystarczające do prowadzenia działalności fundusze. Największym wyzwaniem natomiast jest nawiązanie relacji z mediami, gdyż zdaniem badanych dziennikarze niechętnie piszą o podmiotach założonych przez firmy, mimo, że działają one na rzecz społeczeństwa i mogą się pochwalić sukcesami.

Wzmocnieniu potencjału fundacji korporacyjnych w Polsce, dalszej profesjonalizacji ich działań
i zacieśnieniu pomiędzy nimi współpracy ma służyć projekt Forum Darczyńców „Podwyższenie jakości realizacji zadań publicznych przez fundacje korporacyjne w Polsce” współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Będzie on realizowany do 2015 roku, cytowane wyżej badanie było jego pierwszym etapem. Efektem końcowym projektu będą wypracowane wspólnie przez przedstawicieli fundacji korporacyjnych standardy działania.